Reż. Filip Bajon
„Magnat” Filipa Bajona to film niezwykły. Zdjęcia do niego trwały cały rok, przez który powstawała epicka saga arystokratycznego rodu von Teuss, wzorowanego na dziejach książąt von Pless ze śląskiej Pszczyny. To podróż przez cztery dekady historii Polaków i Niemców żyjących wspólnie na tej ziemi, pełna znakomitych kreacji aktorskich Jana Nowickiego, Bogusława Lindy, Grażyny Szapołowskiej,Olgierd Łukaszewicza i Jana Englerta. „Magnat” został uhonorowany w 1987 roku Nagrodą Specjalną Jury i Brązowymi Lwami dla Lindy na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych odbywającym się wtedy w Gdańsku.
Filip Bajon opowiedział w „Magnacie” historię fikcyjnego rodu niemieckich arystokratów, książąt von Teuss, wzorowanych na rezydujących przez wieki w Pszczynie książętach von Pless. Wywodzili się oni z potężnego rodu Hochbergów z zamku Książ, władającego rozległymi majątkami w okolicy Wałbrzycha. Hochbergowie należeli też do najbogatszych śląskich rodów i najpotężniejszych, arystokratycznych rodzin w całej Rzeszy Niemieckiej.
Nic dziwnego, że dzieje filmowych von Teussów, stają się zarazem opowieścią o historii całego Górnego Śląska, a także Polski i Niemiec. Akcja filmu obejmuje 4 dekady – od roku 1900 do nastania czasów hitlerowskich. Oglądamy szczyt potęgi i postępujący upadek rodu. W tle przewijają się Powstania Śląskie, przejęcie rodowych ziem przez odrodzoną Polskę, strajki w kopalniach i narodziny nazizmu.
Ale to tylko tło, bo Bajon przede wszystkim skupił się na dramatach i uczuciach targających bohaterami. Miłość, zdrada, walka o zachowanie rodowej fortuny, dramaty i skandale. Na to wszystko nakładają się skomplikowane i często dramatyczne relacje polsko-niemieckie.
Chociaż film ukazuje – z niezwykłą dbałością o detale i realia – dzieje śląskiej arystokracji, to daleko wykracza poza konwencję filmu historycznego. Reżyser łamie zasadę linearnej narracji, tasując wydarzenia i daty jak talię kart.
Nad drobiazgowym odtworzeniem rzeczywistości czterech dekad naszej historii pracowała niespotykana w polskim kinie armia scenografów, kostiumografów, dekoratorów wnętrz oraz historyków, znawców epoki i obyczajów dworskich. Film nakręcony został w oryginalnych wnętrzach pałacu książąt von Pless w Pszczynie, który przetrwał zawieruchy wojenne i czasy komunizmu w praktycznie nienaruszonym stanie.
Ogromnym atutem „Magnata” są kreacje aktorskie. W postać seniora rodu, księcia Hansa Friedricha von Teuss, wcielił się Jan Nowicki. Aktor w mistrzowski sposób kreuje postać człowieka, który idzie przez życie szlakiem osobistych klęsk. Rozpadają się oba jego małżeństwa z legendarną księżną Daisy (Maria Gładkowska) i szaloną Mariscą (Grażyna Szapołowska). Odrzucają go synowie – Franzel (Olgierd Łukaszewicz), Bolko (Bogusław Linda) i Conrad (Jan Englert), z których każdy wybiera diametralnie inną drogę życiową.
Perełkami są drugoplanowe role Jerzego Bińczyckiego jako dyrektora kopalni Zbierskiego, Jerzego Treli jako Sztygara Greli i Zygmunta Bielawskiego w roli Kazimierza, wiernego sługi księcia.
Dom KawaleraFilm Bajona jest jednak czymś więcej, niż zwykłą „biografią” jednego z wielu arystokratycznych rodów. Jest dziełem dotykającym głębi człowieczeństwa. Pokazującym, że potęga i bogactwo są niczym, wobec ran zadawanych przez najbliższych ludzi.
„Magnata” zrealizowano również w wersji sześcioodcinkowego serialu telewizyjnego, który nosił tytuł „Biała wizytówka”.
Nagrody
Maria Gładkowska – Nagroda im. Zbyszka Cybulskiego za 1987; FPFF Gdańsk 1987: Bogusław Linda – Najlepsza główna rola męska, Filip Bajon – Nagroda specjalna Jury; Nagroda Przewodniczącego Kinematografii 1987 – Filip Bajon, Piotr Sobociński (zdjęcia)
Metryczka filmu
„Magnat”
Polska, 1987
Reżyseria Filip Bajon
Scenariusz Filip Bajon
Muzyka Jerzy Satanowski
Zdjęcia Piotr Sobociński
Montaż Wanda Zeman
Scenografia Andrzej Kowalczyk
Kostiumy Elżbieta Radke, Irena Biegańska
Produkcja: Zespół Filmowy Tor
Obsada: Jan Nowicki, Jan Englert, Grażyna Szapołowska, Bogusław Linda,Olgierd Łukaszewicz, Maria Gładkowska
Czas trwania: 171 min
Film udostępniony legalnie w całości w ramach kanału YuoTube WFDiF i Studia Tor: https://www.youtube.com/watch?v=j5jmjhGBW44