Osoba
Lata działalności: 1927–22.10.1991 Nazwisko założyciela: Richard Zok Następne zabrzańskie kino wybudowano na posesji przy Dorotheenstrasse 32, należącej do zabrzańskiego właściciela wytwórni likierów Ericha Grabki. Wszedł on w spółkę z Richardem Zokiem z Królewskiej Huty, który w dokumentacji budowlanej wymieniony jest jako inwestor przedsięwzięcia. Projekt kina, wykonany w październiku 1926 roku, przewidywał widownię składającą się z 26 rzędów liczących po 17 krzeseł. Nie został on zatwierdzony, w związku z czym przygotowany został nowy, w którym zaprojektowano 23 rzędy z 17 miejscami i dwa rzędy z 15 miejscami, co dawało łącznie 421 miejsc siedzących. Kino, które nazwano „Apollo”, otwarto w sobotę, 10 kwietnia 1927 roku o godz. 16. Reklamowało się ono hasłem „Kino jest wesołe, miejsca wygodne, a ceny niskie”. Wynosiły one 0,50, 0,70, 0,90 i 1,20 marki. Do 1932 roku w kinie tym przygrywał zespół złożony z trzech muzyków. Od 1933 roku przy projekcji filmów dźwiękowych wykorzystywano aparaturę systemu „Kinoton”. W następnych latach kino kilkakrotnie zmieniało właścicieli bądź dzierżawców. W 1929 roku jako jego właścicielka wymieniona była Hedwig Zok. Tak samo w 1930 roku. Dwa lata później jako właściciel kina pojawił się znany nam już Alfred Neugebauer, zapewne zięć Hedwig Zok. Jego nazwisko wymieniane jest jeszcze w czerwcu 1933 roku. […]
ul. 3 Maja 32
Lata działalności: 1919–1925 Nazwisko założyciela: Franz Kaczmarczyk Od 1906 roku przy Albertstrasse (ul. Wojciecha 8), na osiedlu patronackim koncernu „Borsigwerk A.G.” w Biskupicach, istniała sala gimnastyczna. 20 lat później pojawił się pomysł, aby wyświetlać w niej filmy. W tym celu w listopadzie 1926 roku przeprowadzono odpowiednie prace adaptacyjne, w wyniku których w narożniku sali położonym koło damskiej garderoby urządzono kabinę projekcyjną (filmy wyświetlane były po skosie), a na widowni mogło zasiąść 300 widzów. W 1927 roku dwa razy w miesiącu wyświetlał w niej filmy Franz Bielowski z Mikulczyc. W latach 1929–1930 jako dzierżawcy znajdującego się w sali gimnastycznej kina występują „Brylka & Baer”. Prawdopodobnie przestało ono działać w pierwszej połowie lat 30. XX wieku. Piotr Hnatyszyn
ul. Wojciecha 8
Lata działalności: 1919–1925 Nazwisko założyciela: Franz Kaczmarczyk W kwietniu 1919 roku werkmistrz Franz Kaczmarczyk z Biskupic uzyskał pozwolenie na urządzenie kina w domu Josefa Kulawika stojącym przy Zabrzerstrasse 30 (ul. Bytomska 41). W sali znajdującej się w bocznym skrzydle kamienicy przewidziano miejsce dla 117 osób. Kino to, w prowadzeniu którego Franzowi Kaczmarczykowi pomagała córka Eleonore, istniało do 1925 roku. W „Reichs-Kino-Adressbuch” na lata 1921/22 Franz Kaczmarczyk wymieniony jest również jako właściciel kina w Bobrku, obecnie dzielnicy Bytomia (z widownią na 227 miejsc) oraz kina w Rudzie (z widownią na 233 miejsca). Piotr Hnatyszyn
ul. Bytomska 41
Lata działalności: 1919–1934 Nazwisko założyciela: Bielewald, R. Skarabisch Wiosną 1919 roku otwarto kolejne zabrzańskie kino. Już pod koniec kwietnia tegoż roku lokalna prasa informowała, że na ruinach starej stodoły stojącej jeszcze nie tak dawno przy Bahnhofstrasse 4 trwa budowa kina „Helios”. Otwarto je w niedzielę, 18 maja 1919 roku seansem, który rozpoczął się o godz. 14. Pierwszymi właścicielami kina byli nieznani z imienia panowie Biewald i R. Skarabisch. W marcu 1921 roku, w czasie plebiscytu górnośląskiego, grupa zabrzańska „Verband Heimattreuer Oberschlesien” (Związku Górnoślązaków Wiernych Ojczyźnie) przygotowała dla emigrantów głosujących w plebiscycie talony na zakup zniżkowych biletów do kina „Helios”. Kosztowały one 1,95 marki za miejsce II, 2,50 marki za miejsce I i 3,50 marki za miejsca rezerwowane. Równocześnie ze względu na dużą frekwencję na seansach wieczornych polecano emigrantom seanse popołudniowe. Już w październiku 1921 roku, jako właściciel kina wymieniony jest Johannes Schatton ze Strzelec Opolskich. Kino posiadało w tym czasie 390 miejsc siedzących, seanse odbywały się w nim codziennie, a kierownikiem kina był Alfred Salzwedel. Na początku czerwca 1922 roku J. Schatton sprzedał kino „Helios” Paulowi Wernerowi, właścicielowi firmy „Oberschlesische Film-Centrale” zajmującej się wypożyczaniem filmów – temu samemu, który wspomniany został już przy okazji kina „Lichtspielhaus”. Równocześnie gmina Zabrze […]
ul. Dworcowa 4
Lata działalności: 1919–1925 „Kammerlichtspiele” – „Alhambra-Lichtspiel-Theater” – Kronprinzenstr. 71 Pierwsze powojenne kino powstało w Zabrzu dopiero wiosną 1919 roku. Urządzono je w jednej z sal należących do restauracji „Wilhelmshöh” stojącej przy Kronprinzenstrasse 71. Obecnie na rogu ulic Wolności i gen. Ch. de Gaulle’a znajduje się plac z fontanną. Kino nazwane „Kammerlichtspiele” otwarto w niedzielę, 6 kwietnia 1919 roku. Jego kierownikiem był w tym czasie Max Georges. Pod koniec pierwszego roku działalności kino poddano gruntownej renowacji, po czym uruchomiono ponownie na początku kwietnia 1920 roku. W tymże 1920 roku jako właścicielka kina wymieniona jest Hedwig Kucz z Katowic, a jako jego kierownik – Josef Kucz. W kinie tym seanse odbywały się codziennie. Kolejny remont połączony z wymianą urządzeń odbył się na przełomie 1920/1921 roku. Otwarto je 9 stycznia 1921 roku pod nowa nazwą „Alhambra-Lichtspiel-Theater”. Później skrócono ją do „Alhambra-Lichtspiele”. Jego właścicielem był w tym czasie Victor Prenzyna, mieszkający w Zabrzu przy Stollenstrasse 22 (ul. K. Miarki). W 1922 roku kino dwukrotnie padło ofiarą złodziei. Najpierw, 7 lutego kilkunastoletni chłopiec ukradł sześcioaktowy film „Die reine Sünderin”. Następnie, nocą z 21/22 kwietnia włamano się do kina i skradziono projektor „Ernemann” wyceniony przez właściciela na 20 tys. marek. Dwa miesiące później „Alhambra-Lichtspiele” kupił […]
ul. Wolności
Lata działalności: 1917 Nazwisko założyciela: Josef Schendzielorz Restauracja M. Mandowskiego – Gartenstr. 30. Pierwsze seanse w Zabrzu Niecały rok minął od pierwszego pokazu filmowego przygotowanego w Paryżu przez braci Louisa i Auguste Lumiére, a wynalazek ten trafił również na Górny Śląsk. Od 9 do 13 grudnia 1896 roku gościł w Gliwicach niejaki M. B. Wilson ze swoim elektrycznym „Teatrem Edisona”. Miesiąc później M. B. Wilson przyjechał do Doroty. Była to w tym czasie samodzielna gmina w powiecie zabrskim, która wraz z Małym Zabrzem i Starym Zabrzem połączyła się w 1905 roku w jedną gminę Zabrze. W dniach 11, 13 i 14 stycznia tegoż 1897 roku o godzinie 19.30 w restauracji Maksa Mandowskiego przy Gartenstrasse (obecnie ul. H. Sienkiewicza 30) zaczynały się seanse, na których zaprezentowano 13 różnych filmów. Widzowie zobaczyli: kąpielisko morskie w Ostendzie, wojskową szkołę jeździecką, pociąg, parowiec pasażerski, duet taneczny, dziecięcy plac zabaw, karuzelę, zakład fryzjerski, kuźnię, Berlin, uroczysty wjazd do Paryża oraz tancerkę z serpentyną. Bilety można było kupić w kasie w cenie 75 fenigów za I i 50 fenigów za II miejsce, bądź w przedsprzedaży w cenie odpowiednio 60 i 40 fenigów. Pokazy cieszyły się tak dużym zainteresowaniem widzów, że 17 stycznia odbyły się dwa […]
ul. H. Sienkiewicza 30
Lata działalności: 1914–1927 Nazwisko założyciela: Alois Negel, Lorenz Kytzia Drugie kino mikulczyckie powstało w 1914 roku na posesji przy Tarnowitzerstrasse 18 (ul. Tarnopolska 60). Do nowo wybudowanej kamienicy kupca Aloisa Negla, dobudowano z prawej strony jednopiętrowe skrzydło z widowniąze 180 miejscami siedzącymi. Pierwszym dzierżawcą kina był mieszkający w Mikulczycach rębacz Lorenz Kytzia, wymieniany jeszcze w 1918 roku. Po nim kino prowadził Alfred Popelka z Huty Laury (obecnie Siemianowice Śląskie), wymieniany w 1920 roku. Ostatnim dzierżawcą był Franz Bielowski, za którego dzierżawy kino nazywało się „Union-Theater”. W 1921 roku kino otwarte było codziennie w sezonie zimowym, zaś jedynie w soboty i niedziele w sezonie letnim. W 1925 roku latem seanse odbywały się również w poniedziałki. Po jego wyprowadzce w czerwcu 1927 roku, Alois Negel chciał w dalszym ciągu wynajmować te pomieszczenia na kino. Ponieważ nie znalazł chętnych, przebudowano je na sklep. Piotr Hnatyszyn
ul. Tarnopolska 60
Lata działalności: 1912–1913 Nazwisko założyciela: Hugo Notzel „Lichtspiele” – Kronprinzenstr. 136 Pod koniec 1912 roku pojawił się kolejny konkurent J. Poralli. Hugo Nötzel, właściciel kina w Nysie, przystąpił w połowie października tegoż roku do urządzania sali kinowej w znanym nam już Domu Koncertowym Maksa Eisnera. W sali o wymiarach 11 x 23,1 metra ustawił on 336 krzeseł i powiesił ekran o długości 830 centymetrów. Otwarcie kina „Lichtspiele” nastąpiło 14 grudnia 1912 roku. Do cen biletów obowiązujących w dni powszednie (60, 50, 30 i 20 fenigów), doliczano w niedzielę jeszcze 10 fenigów. Kino „Lichtspiele” przetrwało jedynie trzy tygodnie. Już 8 stycznia 1913 roku Max Eisner informował, że z powodu sprzedaży kina, sala jest wolna i zapraszał towarzystwa i organizacje aby z niej korzystały. Piotr Hnatyszyn
ul. Wolności 330
Lata działalności: 1912–1928 Nazwisko założyciela: Theodor Golla „Metropol-Theater” w Zaborzu otwarto w 1912 roku. Książka adresowa górnośląskiego handlu, wydana najprawdopodobniej w 1913 roku, jako właściciela bliżej niesprecyzowanego kina w Zaborzu podaje Theodora Gollę. Zapewne to on był pierwszym właścicielem kina „Metropol”, które mieściło się w kamienicy mistrza stolarskiego Franza Mierzwy, wybudowanej w 1910 roku przy Kronprinzenstrasse 97. Właścicielką kina w 1920 roku był mieszkająca w Zaborzu Gertrud Scharf. W 1921 roku można w nim było zobaczyć „jedynie wielkomiejski program pierwszej klasy”, „najnowsze szlagiery”, a z powodu plebiscytu również „całkiem specjalny, obfity program dodatkowy”. Ostatnimi właścicielami kina „Metropol” w jego siedzibie przy ul. Wolności 449 byli (co najmniej od 1924 roku) architekt Max Onderka i jego żona, Gertrud. W drugiej połowie lat 20. XX wieku kino, w którym seanse odbywały się codzienniea na widowni mogło zasiąść na raz 100 widzów, nie spełniało już wymagań policyjnych i na początku 1928 roku Max Onderka postanowił wybudować nowy obiekt na swojej posesji przy Kronprinzenstrasse 427. Kupili ją w grudniu 1926 roku za sumę 14 tys. marek od cieśli górniczego Paula Ranuscha. Teren ten był od strony ulicy zabudowany niewielkim domem jednopiętrowym, kino miało stanąć w głębi. Jako że M. Onderka był z zawodu […]
ul. Wolności 449
Lata działalności: 1912–1921 Nazwisko założyciela: Otto Beinhauer Pierwsze kino w Mikulczycach powstało w 1912 roku w kamienicy przy Am Dorfgraben 17 (ul. Parkowa). Jego pierwszym, znanym nam z nazwiska właścicielem był w 1913 roku Otto Beinhauer. Kino to, pod nazwą „Moderne Lichtspiele”, działało jeszcze w 1921 roku, a jego właścicielem co najmniej od 1920 roku był Rudolf Appel z Gliwic. Obecnie budynek w którym istniało to kino, już nie istnieje. Piotr Hnatyszyn
ul. Parkowa
Lata działalności: 1910–1911 Nazwisko założyciela: Benedikt Pilz Początki kina w Biskupicach sięgają lipca 1910 roku, kiedy to dwaj biskupiczanie, mistrz szklarski Benedikt Pilz i inwalida Franz Wloka postanowili otworzyć kino w domu Paula Jaglistojącym przy Zabrzerstrasse 41 (ul. Bytomska). Ponieważ ze względu na wiele wad, dom ten okazał się mało przydatny, jako kolejne miejsce B. Pilz wybrał dom przy Zabrzerstrasse 22 (ul. Bytomska 75) należący do Petera Burka. Projekt adaptacji pomieszczeń wykonał mistrz murarski Geeorg Wodarz z Bytomia. W niedużej sali przewidziano jedynie 46 miejsc, widzowie mieli siedzieć w ośmiu rzędach. Pierwsza kontrola kina przeprowadzona we wrześniu 1910 roku przez Ladislausa Kucharskiego, kierownika technicznego kin „Grand Kinematograph”, wykazała szereg nieprawidłowości. Ich usunięcie wykazała kolejna kontrola, przeprowadzona przez L. Kucharskiego w listopadzie. Prawdopodobnie wtedy kino rozpoczęło swą działalność. Już w lutym 1911 roku Benedikt Pilz sprzedał „Welt-Kino” zabrzańskiemu restauratorowi Josefowi Szkrobce. Pół roku później pani Burek poinformowała władze gminy, że w jej domu kino już nie egzystuje. Piotr Hnatyszyn .
Lata działalności: 1909–1923 Nazwisko założyciela: Johann Poralla W 1909 roku J. Poralla powrócił do pomysłu posiadania dwóch kin w Zabrzu. Trzecie z kolei zabrzańskie kino „Grand Kinematograph” urządzono na parterze kamienicy Johanny Leschnitzer przy Kronprinzenstrasse 127 (ul. Wolności 291). Rozpoczęło ono swoją działalność w sobotę, 31 lipca 1909 roku seansem o godzinie 18. W tym czasie program w obu kinach Poralli zmieniano dwa razy w tygodniu. W 1913 roku kino przy Kronprinzenstrasse 127 przeszło w ręce Theodora Golli. Nie był to jego pierwszy kontakt z kinami. Książka adresowa górnośląskiego handlu, która ukazała się najprawdopodobniej w 1913 roku wymienia go jako właściciela kina w Zaborzu, obecnej dzielnicy Zabrza. „Grand Kinematograph” działał na pewno jeszcze w marcu 1914 roku. Ostatnim śladem tej działalności jest ogłoszenie, w którym wystąpiło ono pod skróconą nazwą „Grand-Kino”. Kolejny ślad działalności kinematograficznej T. Golli pochodzi dopiero z 1920 roku. Poszukiwał on wtedy składanych krzeseł kinowych, dynama i silnika dla swojego kina „Piasten-Lichtspiele”, które powstało na miejscu „Grand-Kina”. Z nielicznych zachowanych dokumentów wiemy, że seanse odbywały się w nim przez cały tydzień, widownia liczyła 150 miejsc, a swą działalność zakończyło 8 kwietnia 1923 roku, po czym lokal przebudowany został na sklep. Piotr Hnatyszyn
ul. Wolności 291
Lata działalności: 1909–1910 Jego miejsce bardzo szybko zajęło następne kino. Tym razem przy Bahnhofstrasse 2 (obecnie na miejscu tego fragmentu ulicy Dworcowej rozciąga się plac Wolności) powstało „Welt-Kino”. Otwarto je w sobotę, 29 maja 1909 roku. Wyposażone było w projektor drezdeńskiej firmy Heinricha Ernemanna, który reklamowano jako aktualnie najlepszy i prawie bezszelestny. Program zmieniano w nim raz w tygodniu, a ceny biletów były takie same, jak w „Kaiser-Kino”, z tym że dodatkowo można było sobie miejsce zarezerwować, co kosztowało 65 fenigów. Pod koniec lipca kino „Welt” zamknięto na kilka dni z powodu wymiany projektora na nowszy, „który pracuje bez migotania, a obrazy są wyraźniejsze”. Po tej przerwie otwarto je 1 sierpnia 1909 roku. Kolejna informacja o kinie „Welt” pochodzi dopiero z początków maja następnego roku. Jego nowy właściciel- W. Bursian informował, że po wykonaniu niezbędnego remontu i nowych dekoracji, ponowne otwarcie „Welt-Kino” nastąpi w czwartek, 5 maja 1910 roku. Inwestycja w kinematografię zakończyła się dla W. Bursiana bankructwem. 22 września 1910 roku zabrzański komornik Möbius zlicytował kino wraz z wyposażeniem, na które składał się aparat projekcyjny „Ernemann” z urządzeniem synchronizującym, składane krzesła i ławki.
pl. Wolności
Lata działalności: 1908–1909 „Kaiser-Kino” – Kronprinzenstr. 136 W sobotę, 29 lutego 1908 roku o godzinie 15, w Domu Koncertowym Maksa Eisnera przy Kronprinzenstrasse 136 (ul. Wolności 330), odbył się pierwszy seans filmowy w kinie „Kaiser”. Ceny miejsc były w nim takie same, jak w „Grand Kinematograph”, a dzieci płaciły połowę. Ekran w „Kaiser-Kino” miał powierzchnię 20 m² i z tego powodu reklamowało się ono jako największe przedsięwzięcie tego typu na Górnym Śląsku. Początkowo seanse odbywały się w nim codziennie, w dni powszednie od godziny 16, w niedziele od godziny 15. W lipcu z powodu wymiany maszyn kino zostało zamknięte. Otwarto je ponownie dopiero 18 października, zaś od 22 listopada czynne było jedynie w soboty i niedziele. Kolejna przerwa nastąpiła na początku 1909 roku. Z powodu zabaw karnawałowych organizowanych w sali Domu Koncertowego, „Kaiser-Kino” było zamknięte od 31 stycznia do 26 lutego. Od 27 lutego kino egzystowało jeszcze przez ponad dwa miesiące. Ostatecznie zakończyło swoją działalność w początkach maja 1909 roku. Piotr Hnatyszyn
ul. Wolności 330
Lata działalności: 1907 Nazwisko założyciela: Johann Poralla W sobotę, 22 grudnia 1907 roku „Grand Kinematograph” otworzył swoje drugie kino w Zabrzu. Urządzono je w kamienicy przy Dorotheenstrasse 31, należącej do Adolfa Pollaka. Jak długo to kino działało, nie wiemy. W Wigilię Bożego Narodzenia tegoż samego roku ukazało się jeszcze jedno ogłoszenie zachęcające do odwiedzania obu zabrzańskich kin w wolne dni świąteczne. Są to jedyne informacje o kinie w domu A. Pollaka, do których udało nam się dotrzeć. W aktach kamienicy przy ul. 3 Maja 31, po kinie tym nie ma żadnego śladu, a następne numery prasy lokalnej o nim milczą. Być może była to nieudana próba otwarcia w Zabrzu drugiego kina, które zakończyło swą działalność już na początku 1908 roku. Piotr Hnatyszyn
3 Maja 31
Lata działalności: 1907 Pierwsze informacje o kinie w Zaborzu pochodzą z 26 listopada 1907 roku. Tego to dnia w gliwickiej gazecie „Der Oberschlesische Wanderer” ukazało się ogłoszenie, w którym informowano, iż od środy, 27 tegoż miesiąca aż do Świąt Bożego Narodzenia, „znany zaborski kinematograf” daje codziennie wieczorem wielkie przedstawienie w dobrze ogrzanej sali, o czym powiadamiał „właściciel”. Ta dobrze ogrzana sala mieściła się w ówczesnym domu związkowym przy Kronprinzenstrasse 78 (ul. Wolności 442). Wybudowała go w 1893 roku zaborska parafia, która nie mogąc utrzymać budynku, sprzedała go w 1909 roku, w gminie Zaborze. Na inne informacje o tym kinie nie udało się dotychczas natrafić. W 1926 roku w tej samej sali zaczęła funkcjonować „Kulturbilderbühne des Oberschlesischen Bilderbühnenbundes”. „Górnośląski Związek Scen Ruchomych Obrazów” z siedzibą w Gliwicach za główny cel statutowy uznawał „…wzbogacenie i uszlachetnienie formy oraz zawartości seansów filmowych, zwłaszcza tych przeznaczonych dla młodzieży szkolnej”. W swoim kinie w Zaborzu filmy wyświetlał raz w tygodniu. Na widowni mieściło się 300 widzów. Po raz ostatni działalność tego kina odnotowana została w „Reichs-Kino-Adressbuch” z 1928 roku. Po 1945 roku budynek przy ul. Wolności 442 był siedzibą Domu Kultury kopalni „Zabrze”. Piotr Hnatyszyn
ul. Wolności 442
Lata działalności: 1907–1914 Nazwisko założyciela: Johann Poralla W ciągu następnych dziesięciu lat do Zabrza wielokrotnie przyjeżdżały różne wędrowne kinematografy. Chętnych do ich odwiedzania było na tyle dużo, że pomyślano o otwarciu stałego kina. Tak jak i w przypadku kilku pobliskich miejscowości, pierwsze takie kino w Zabrzu powstało dzięki bliżej nieznanej kinematograficznej spółce akcyjnej z Berlina. Jeszcze przed Świętami Bożego Narodzenia 1906 roku otwarła ona swoje pierwsze górnośląskie kino „Grand Kinematograph” w Bytomiu przy Boulevard 28 (obecnie pl. T. Kościuszki). W ciągu następnego kwartału ruszyły cztery kolejne „Grand Kinematography”: w Katowicach przy Grundmannstrasse 11 (ul. 3 Maja), w Królewskiej Hucie przy Meitzenstrasse 4 (ul. Jagiellońska), w Gliwicach przy Wilhelmstrasse 28 (ul. Zwycięstwa) oraz w Zabrzu przy Kaniastrasse 1 (ul. Z. Padlewskiego). To ostatnie kino urządzono na parterze kamienicy wybudowanej w 1906 roku przez mistrza rzeźniczego Johanna Porallę vel Jana Porałę, właściciela dobrze prosperującej wytwórni wędliniarskiej. Aparat projekcyjny i całą instalację elektryczną montowała zabrzańska firma inżyniera Emila Dietricha. Pierwszy seans odbył się w sobotę, 30 marca 1907 roku o godzinie 16. Filmy puszczano codziennie od 16 do 21. Program zmieniany był raz w tygodniu, a ceny biletów uzależnione były od jakości zajmowanego miejsca: I miejsce kosztowało 50 fenigów, II – 30 […]
ul. Z. Padlewskiego 1
To jeden z kilku placów na terenie miasta, którego historia sięga II poł. XIX wieku. Przez krótki okres czasu był określany jako zabrzański rynek i służył do organizowania w jego przestrzeni tradycyjnych targów handlowych. Dziś jest całkowicie zabudowany kilkupiętrowymi kamienicami mieszczańskimi. Dariusz Walerjański Filmy:
Huta Zabrze to nazwa zakładu, który powstał na bazie XIX-wiecznego koncernu hutniczo-górniczego „Donnersmarckhütte”. Koncern składał się kopalni z węgla kamiennego, koksowni, huty, odlewni żeliwa i rur, zakładu budowy maszyn oraz warsztatów konstrukcyjnych. W 1872 r. powstałe zakłady przekształciły się w spółkę z kapitałem wynoszącym 18 milionów marek. W 1927 r. zakłady przejęła spółka Ballestrema. Od 1945 r. przedsiębiorstwo nosi nazwę „Huta Zabrze”. Zakład funkcjonuje do dnia dzisiejszego jako spółka produkująca wyroby odlewnicze, elementy maszyn i konstrukcji stalowych przeznaczonych dla przemysłu. Dariusz Walerjański Filmy:
Dawna kryta pływalnia wybudowana przez Hutę Donnersmarcka dla swoich pracowników w 1904 r. Basen funkcjonował nieprzerwanie przez dziewięćdziesiąt sześć lat do 2000 r. Obecnie po przeprowadzeniu prac adaptacyjnych mieści się tu restauracja i galeria sztuki „Impresja”. Dariusz Walerjański Filmy: