Archives: Items

Szyb Luiza mieścił się w Biskupicach pośrodku wielkiego zakładu przemysłowego Borsigwerk. Wydrążony w II poł. XIX w. pełnił rolę szybu wentylacyjno-wdechowego oraz odwadniającego o głębokości 335 m. Przez lata czerpano z niego wodę pitną. Dariusz Walerjański Filmy:

To jedna z ładniejszych i wyjątkowych kamienic w Zabrzu. Wybudowana w 1905 r. w stylu secesyjnym dla aptekarza dr Paula Skrzipietz, którego rodzina od 1857 r. prowadziła w mieście działalność aptekarską. Kamienica nosiła nazwę „Pod Orłem” i jest nawiązaniem do znajdującej się na jej elewacji charakterystycznych płaskorzeźb ptaka -orła z eskulapem na swej piersi. Mimo swojego wieku architektura kamienicy wciąż wzbudza zachwyt Dariusz Walerjański Filmy:

To największy pod każdym względem obiekt zabytkowy w Zabrzu, budowany przez 64 lata z powodu ręcznego jej drążenia w skałach. Budowę rozpoczęto w czerwcu 1799 r., a ukończono w 1863 r. Sztolnia posiadała nazwę „Hauptschlüsselerbstollen”. Wybudowana jako sztolnia wodna, a jednocześnie podziemny kanał wodny  łączący Zabrze z Królewską Hutą (obecnie Chorzów). W momencie zakończenia budowy należała do najdłuższych  sztolni w Europie związanych z górnictwem węglowym. Jej całkowita długość to 14,25 km. Inicjatorem budowy i projektantem był Friedrich Wilhelm von Reden wraz z Johnem Baildonem. W 1951 r. wylot sztolni został rozebrany oraz zamurowany. W wyniku prowadzonych prac rewitalizacyjnych, przy wsparciu unijnych funduszy, w 2018 r. sztolnia ponownie została udostępniona dla turystów z możliwością podziemnego spływu łodziami na odcinku 1100 km. W 2020 r. decyzją Prezydenta RP została uznana za Pomnik Historii. Dariusz Walerjański Filmy:

Początki kopalni datuje się na lata 50. XIX wieku. Wówczas nadano jej nazwę „Hedwigswunsch”. W latach 1945–1948 kopalnia otrzymała polską nazwę „Jadwiga”. W 1948 roku przemianowano ją na „Pstrowski” – na cześć Wincentego Pstrowskiego, który w tej kopalni pracował od 1945 r. , a w maju 1947 r. zapoczątkował współzawodnictwo pracy. Do dziś po kopalni zachowały się na powierzchni tylko budynki. Dariusz Walerjański   Filmy:

Jedna z ulic miasta znajdująca się w dzielnicy Centrum Południe. Obecna nazwa ulicy obowiązuje od 1955 r. Po 1945 r. nosiła ona nazwę Konrada Wallendroda, a przed 1945 r. była znana jako Hubertstrasse. Ulica znana ze znajdującej się przy niej monumentalnej, zabytkowej wieży ciśnień, zbudowanej w 1909 r. Dariusz Walerjański   Filmy:

Jedna z ulic miasta znajdująca się na osiedlu Kotarbińskiego, łącząca ulicę Grunwaldzką z ulicą Marii Skłodowskiej-Curie. Charakteryzuje się prostą drogą biegnącą pod górę w kierunku północnym, wybrukowaną oryginalną kostką granitową. Po obydwu stronach ulicy znajduje się przedwojenna zabudowa mieszkalna z I połowy XX wieku. Przed 1945 r. ulica nosiła nazwę Sedenstrasse. Dariusz Walerjański Filmy:

Biskupice są najstarszą dzielnicą Zabrza, leżącą nad rzeką Bytomką. Pierwsze wzmianki źródłowe o osadzie pochodzą z XIII wieku.                W Biskupicach znaleziono najstarsze ślady pobytu człowieka na terenie Zabrza. To jedyna dzielnica Zabrza o której w XIV w. wspomniał w swych dziełach królewski kronikarz Jan Długosz. Od połowy XIX wieku Biskupice stału się osadą o przemysłowym charakterze, który odcisnął mocno swoje piętno w krajobrazie oraz architekturze. Na przełomie minionych wieków w budowę i rozwój osady swoje kapitały finansowe zainwestowały rodziny Ballestremów i Borsigów. Od 1927 r. Biskupice przyłączono do Zabrza, dziś stanowi jedną z 18 dzielnic. Dariusz Walerjański Filmy:

Elektrownia należy do najstarszych działających tego typu zakładów w Polsce. Jej budowę rozpoczęła spółka Allgemeine Elektrizität Gesellschaft (AEG) pod koniec 1896 roku. w ramach tworzenia systemu zaopatrywania w energię elektryczną odbiorców komunalnych  i przemysłowych Górnego Śląska. Pierwszy prąd do odbiorców popłynął w grudniu 1897 roku. W latach 90. XX wieku przekształcona w przedsiębiorstwo państwowe Elektrownia Zabrze. Od 2010 r. należy do Fortum Power and Heat Polska.  Na terenie Elektrowni zachowało się wiele interesujących obiektów o charakterze zabytków przemysłowych godnych uwagi. Dariusz Walerjański Filmy:

To dawny budynek pracowniczego konsumu Konsum-Verein Königing-Luise-Grube, czyli sklepu zakładowego dla pracowników Kopalni Królowa Luiza. Został zbudowany w latach 70. tych XIX w. Posiada charakterystyczną wieżę, na której dawniej był zamontowany dzwon. Budynek również służył jako siedziba zakładowej straży pożarnej. Od ponad dziesięciu lat mieści się tu niezależne centrum kultury Wiatrak, w którym odbywają się koncerty polskich i zagranicznych artystów. Miejsce kultowe i lubiane przez polskich artystów rockowych. Dariusz Walerjański Filmy:

Przedwojenna wizytówka i symbol przedwojennego Zabrza. Budynek którym wszyscy się chwalili i podziwiali. Zaprojektowany przez berlińskich architektów Bielenberga i Mosera, naśladował modny wówczas modernizm amerykański z elementami Art deco.  Hotel budowany był przez cztery lata od 1924 roku do 1928 r. Jego poszczególne elementy były oddawane etapowo do użytkowania.  Na parterze mieściła się Piwiarnia Bawarska, na pierwszym piętrze ulokowano kawiarnię i restaurację z salą balową dla 500 osób. Na samych szczycie – dachu założono tzw. ogród amerykański z kręgiem tanecznym dla 350 gości. Hotel posiadał jedynie 48 pokoi hotelowych. Po 1945 r. zmieniono jego nazwę na hotel Prezydent, następnie Przodownik. Od 1995 roku nie przyjmuje już gości, w ciszy i samotności opowiada swoją historię. Dariusz Walerjański Filmy:  

Historia budynku rozpoczyna się w 1955 r. kiedy to w głowach ważnych osób w ministerstwie kultury powstał pomysł wybudowania w każdym ówczesnym województwie jednego i takiego samego budynku, wówczas nazywanego halą ludową. Twórcami budynku zostali Julian Duchowicz i Zygmunt Majewski. Uroczyste otwarcie hali ludowej zaplanowano na 2 grudnia 1959 r. Budynek został wybudowany na planie sześciokąta w stylu socrealistycznym z elementami modernizmu. Obiekt nie posiada żadnej dekoracyjności i pompatyczności. Od wielu lat tutejsza sala koncertowa jest określana jako „zabrzańska kongresowa”. Wystąpiło tu wielu znanych i popularnych artystów: Artur Rubinstein, Krystian Zimerman, Leonard Cohen, Chris de Burgh, Placido Domingo, Chris Botti, Jose Carreras, Kombi, Dżem, Czesław Niemen, Diana Krall, Electric Light Orchestra, Tangerine Dream czy Scorpions. Dariusz Walerjański Filmy:

Kopalnia została założona 1855 r. przez hrabiego Guido Henckel von Donnersmarcka, od którego otrzymał nazwę. W 1885 r. wydobyto rekordową w historii kopalni ilość węgla: 313 tys. ton. Z powodu dużych kosztów prowadzenia zakładu górniczego i niskiej rentowności, hrabia Guido postanawia  w 1887 r. sprzedać kopalnię Państwowemu Górniczemu Skarbowi Pruskiemu. Od tej chwili kopalnia stała się własnością państwową jako Pole Południowe Kopalni Królowa Luiza. W 1967 r. na terenie tej niewielkiej kopalni utworzono ośrodek naukowy o nazwie Kopalnia Doświadczalna M-300. W kwietniu 2013 r. połączono Kopalnię Guido z Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu. W 2020 r. decyzją Prezydenta RP kopalnia zostaje uznana za Pomnik Historii. To jedno z najczęściej odwiedzanych miejsc przez turystów nawet z odległych krajów. „Guido” to miejsce w którym nie tylko wydobywa się turystyczne atrakcje, ale dzieje się kultura na „głębokim”, pozytywnym poziomie. Filmy:

To jedyna hala w Polsce i Europie o stalowej konstrukcji i kubaturze wynoszącej 145 tys. m3 , posiadająca pełnowymiarowe boisko sportowe o powierzchni 5900 m2, na którym możemy zmieścić aż dziewięć kortów tenisowych. Zmagania sportowców może oglądać 1777 osób. Wybudowana w 1976 r. hala widowiskowo-sportowa została zaprojektowana przez wybitnego architekta Lecha Michała Rościszewskiego. W latach 80. i 90. XX wieku hala służyła za miejsce, w którym odbywały się koncerty muzyczne od zespołów rockowych, poprzez new romantic, kończąc na mistrzach muzyki elektronicznej czy metalowej. Dariusz Walerjański Filmy:

W samym środku przemysłowej osady 22 grudnia 1912 r. zostało otwarte „Lichtspielhaus”, zbudowane według projektu budowniczego Karla Prestinariego oraz architekta Beckera. W budowie kina uczestniczył jako konsultant artystyczny malarz C.A. Marks z Katowic. Pomysłodawcą i inwestorem wymarzonego kina, które swoją architekturą miało się wyróżniać, został lokalny mistrz rzeźnicy Johann Poralla. Koszt budowy kina wyniósł 250 tys. marek. Architektura kinowego budynku o symetrycznej elewacji nawiązuje do antycznej greckiej świątyni o czym przypomina płaskorzeźba tańczącego Fauna z Nimfą. Kino Roma to dziś najstarsze funkcjonujące na Górnym Śląsku kino,o czym warto pamiętać. Dariusz Walerjański Filmy:

To dawna XVIII w. kolonia fryderycjańska jej początki sięgają 1775 r. Nazwa Zandka pochodzi od pierwotnej nazwy Sandkolonie czyli Kolonia na Piaskach. To co dziś możemy podziwiać na osiedlu Zandka, to wzniesione w latach w latach 1902-1922 osiedle mieszkalne dla pracowników pobliskiej huty Donnersmarcka. Dobrze zaprojektowane, z budynkami o różnej architekturze od willi po wielorodzinne domy z ogródkami. W latach 30. XX wieku było nazywane „Czerwoną twierdzą” z powodu dużej ilości robotników tu mieszkających i ich poglądów. Dariusz Walerjański Filmy:

Kolonię robotniczą Borsigwerk wzniesiono w latach 1836-1871 na zlecenie Alfreda Borsiga. Osiedle miało służyć pracownikom koncernu Borsig Kokswerke A.G.. Na obszarze 19 ha wybudowano ponad 66 budynków  z przeznaczeniem do zamieszkania dla blisko trzech tysięcy ludzi. W układzie urbanistycznym możemy wyróżnić dwie części; cześć Północną i część Południową z regularną zabudową mieszkalną, składającą się z ceglanych familoków. Budowniczowie zadbali również o obiekty użyteczności publicznej, stawiając szkołę, salę gimnastyczną, kaplicę ewangelicką z cmentarzem, kantynę – oraz urząd pocztowy. Dariusz Walerjański Filmy:

Areszt śledczy to kompleks budynków więziennych dawnego Królewsko-Pruskiego Więzienia zbudowanego w latach 80 XIX w. Budynek więzienia był wzorowany na kompleksie penitencjarnym – więzieniu celkowym „Moabit” w Berlinie. Układ budynku więzienia do czasów obecnych pozostał praktycznie bez zmian. Jest to budowla na planie krzyża. Po II wojnie światowej obiekt w Zabrzu zaliczano do więzień karno-śledczych przebywali w nim skazani, a także aresztowani tymczasowo. Pojemność Aresztu Śledczego w Zabrzu została określona na 290 miejsc. W skład obiektu wchodzą pawilon mieszkalny, dwa budynki administracyjne oraz budynek gospodarczy. Więźniowie do dyspozycji mieli siedem pól spacerowych. Cały kompleks więzienny jest ogrodzony murem. Areszt funkcjonował do marca 2018 r. Dariusz Walerjański Filmy:      

Stadion Górnika Zabrze został wybudowany w 1934 r. W późniejszych latach był wielokrotnie modernizowany. Pierwszy ważny mecz piłkarski rozegrano na stadionie 24 marca 1935 r.  między reprezentacjami niemieckiej i polskiej części Śląska. Na bazie dawnego obiektu, w 2016 r. wybudowano nowy stadion z zadaszonymi trybunami, nadając mu nazwę Arena Zabrze. Stadion może pomieścić ponad 24 tys. widzów – oraz posiada swojego patrona, cenionego piłkarza Ernesta Pohla. W obrębie obiektu znajdują się zaplecze gastronomiczne i klub biznesowy oraz loże VIP. Stadion jest siedzibą najbardziej znanej i utytułowanej w Polsce drużyny piłkarskiej KS Górnik Zabrze. Dariusz Walerjański   Filmy:

Lata działalności: 22.12.1912 – do nadal Nazwisko założyciela:  Johann Poralla   Duże zainteresowanie, jakim cieszyły się istniejące kina i wyświetlane w nich filmy, zachęciły Johanna Porallę do wybudowania kina z prawdziwego zdarzenia. Jego projekt powstał we współpracy budowniczego rejencyjnego, architekta Karla Prestinariego z Pforzheim (Badenia-Wirtembergia), architekta Beckera z Zawodzia (obecnie dzielnica Katowic) i artysty malarza Marksa z Katowic. Przewidywał on wybudowanie dwukondygnacyjnego gmachu na parceli położonej przy Kaniastrasse 4, prawie naprzeciwko pierwszego zabrzańskiego kina stałego. Na parterze zaprojektowano salę projekcyjną z 440 miejscami siedzącymi, sklep i kawiarnię. Na półpiętrze umieszczono garderobę i toalety. Na pierwszym piętrze – balkon z 237 miejscami dla widzów oraz dwa mieszkania z dwoma pokojami, kuchnią i łazienką każde. Z kolei całe drugie piętro przeznaczono na ośmiopokojowe mieszkanie z biurem, kuchnią, WC, łazienką i pokojem dla służącej. Projekt przedstawiony został do zaakceptowania policji budowlanej na początku maja 1912 roku, a już siedem miesięcy później kończono wyposażać gotowy obiekt, wybudowany przez firmę budowlaną „C. H. Jerschke G.m.b.H.” z Wrocławia i Katowic. Całość kosztowała około 250 tys. marek. Uroczyste otwarcie kina „Lichtspielhaus” nastąpiło w niedzielę, 22 grudnia 1912 roku. W przerwach między filmami przygrywała orkiestra zabrzańskiej spółki akcyjnej „Donnersmarckhütte” pod dyrekcją kapelmistrza Wilhelma Müllera, zaś wiersze recytował Alfred Otto Dietrich oraz dwaj nie wymienieni z nazwiska recytatorzy – goście. Nowe kino reklamowane było jako największe i najwytworniejsze przedsiębiorstwo tego rodzaju na […]