kino

Lata działalności: 1919–1934 Nazwisko założyciela:  Bielewald, R. Skarabisch   Wiosną 1919 roku otwarto kolejne zabrzańskie kino. Już pod koniec kwietnia tegoż roku lokalna prasa informowała, że na ruinach starej stodoły stojącej jeszcze nie tak dawno przy Bahnhofstrasse 4 trwa budowa kina „Helios”. Otwarto je w niedzielę, 18 maja 1919 roku seansem, który rozpoczął się o godz. 14. Pierwszymi właścicielami kina byli nieznani z imienia panowie Biewald i R. Skarabisch. W marcu 1921 roku, w czasie plebiscytu górnośląskiego, grupa zabrzańska „Verband Heimattreuer Oberschlesien” (Związku Górnoślązaków Wiernych Ojczyźnie) przygotowała dla emigrantów głosujących w plebiscycie talony na zakup zniżkowych biletów do kina „Helios”. Kosztowały one 1,95 marki za miejsce II, 2,50 marki za miejsce I i 3,50 marki za miejsca rezerwowane. Równocześnie ze względu na dużą frekwencję na seansach wieczornych polecano emigrantom seanse popołudniowe. Już w październiku 1921 roku, jako właściciel kina wymieniony jest Johannes Schatton ze Strzelec Opolskich. Kino posiadało w tym czasie 390 miejsc siedzących, seanse odbywały się w nim codziennie, a kierownikiem kina był Alfred Salzwedel. Na początku czerwca 1922 roku J. Schatton sprzedał kino „Helios” Paulowi Wernerowi, właścicielowi firmy „Oberschlesische Film-Centrale” zajmującej się wypożyczaniem filmów – temu samemu, który wspomniany został już przy okazji kina „Lichtspielhaus”. Równocześnie gmina Zabrze […]

Lata działalności: 1919–1925   „Kammerlichtspiele” – „Alhambra-Lichtspiel-Theater” – Kronprinzenstr. 71 Pierwsze powojenne kino powstało w Zabrzu dopiero wiosną 1919 roku. Urządzono je w jednej z sal należących do restauracji „Wilhelmshöh” stojącej przy Kronprinzenstrasse 71. Obecnie na rogu ulic Wolności i gen. Ch. de Gaulle’a znajduje się plac z fontanną. Kino nazwane „Kammerlichtspiele” otwarto w niedzielę, 6 kwietnia 1919 roku. Jego kierownikiem był w tym czasie Max Georges. Pod koniec pierwszego roku działalności kino poddano gruntownej renowacji, po czym uruchomiono ponownie na początku kwietnia 1920 roku. W tymże 1920 roku jako właścicielka kina wymieniona jest Hedwig Kucz z Katowic, a jako jego kierownik – Josef Kucz. W kinie tym seanse odbywały się codziennie. Kolejny remont połączony z wymianą urządzeń odbył się na przełomie 1920/1921 roku. Otwarto je 9 stycznia 1921 roku pod nowa nazwą „Alhambra-Lichtspiel-Theater”. Później skrócono ją do „Alhambra-Lichtspiele”. Jego właścicielem był w tym czasie Victor Prenzyna, mieszkający w Zabrzu przy Stollenstrasse 22 (ul. K. Miarki). W 1922 roku kino dwukrotnie padło ofiarą złodziei. Najpierw, 7 lutego kilkunastoletni chłopiec ukradł sześcioaktowy film „Die reine Sünderin”. Następnie, nocą z 21/22 kwietnia włamano się do kina i skradziono projektor „Ernemann” wyceniony przez właściciela na 20 tys. marek. Dwa miesiące później „Alhambra-Lichtspiele” kupił […]

Lata działalności: 1917 Nazwisko założyciela: Josef Schendzielorz   Restauracja M. Mandowskiego – Gartenstr. 30. Pierwsze seanse w Zabrzu Niecały rok minął od pierwszego pokazu filmowego przygotowanego w Paryżu przez braci Louisa i Auguste Lumiére, a wynalazek ten trafił również na Górny Śląsk. Od 9 do 13 grudnia 1896 roku gościł w Gliwicach niejaki M. B. Wilson ze swoim elektrycznym „Teatrem Edisona”. Miesiąc później M. B. Wilson przyjechał do Doroty. Była to w tym czasie samodzielna gmina w powiecie zabrskim, która wraz z Małym Zabrzem i Starym Zabrzem połączyła się w 1905 roku w jedną gminę Zabrze. W dniach 11, 13 i 14 stycznia tegoż 1897 roku o godzinie 19.30 w restauracji Maksa Mandowskiego przy Gartenstrasse (obecnie ul. H. Sienkiewicza 30) zaczynały się seanse, na których zaprezentowano 13 różnych filmów. Widzowie zobaczyli: kąpielisko morskie w Ostendzie, wojskową szkołę jeździecką, pociąg, parowiec pasażerski, duet taneczny, dziecięcy plac zabaw, karuzelę, zakład fryzjerski, kuźnię, Berlin, uroczysty wjazd do Paryża oraz tancerkę z serpentyną. Bilety można było kupić w kasie w cenie 75 fenigów za I i 50 fenigów za II miejsce, bądź w przedsprzedaży w cenie odpowiednio 60 i 40 fenigów. Pokazy cieszyły się tak dużym zainteresowaniem widzów, że 17 stycznia odbyły się dwa […]

Lata działalności: 1914–1927 Nazwisko założyciela:  Alois Negel, Lorenz Kytzia   Drugie kino mikulczyckie powstało w 1914 roku na posesji przy Tarnowitzerstrasse 18 (ul. Tarnopolska 60). Do nowo wybudowanej kamienicy kupca Aloisa Negla, dobudowano z prawej strony jednopiętrowe skrzydło z widowniąze 180 miejscami siedzącymi. Pierwszym dzierżawcą kina był mieszkający w Mikulczycach rębacz Lorenz Kytzia, wymieniany jeszcze w 1918 roku. Po nim kino prowadził Alfred Popelka z Huty Laury (obecnie Siemianowice Śląskie), wymieniany w 1920 roku. Ostatnim dzierżawcą był Franz Bielowski, za którego dzierżawy kino nazywało się „Union-Theater”.  W 1921 roku kino otwarte było codziennie w sezonie zimowym, zaś jedynie w soboty i niedziele w sezonie letnim. W 1925 roku latem seanse odbywały się również w poniedziałki. Po jego wyprowadzce w czerwcu 1927 roku, Alois Negel chciał w dalszym ciągu wynajmować te pomieszczenia na kino. Ponieważ nie znalazł chętnych, przebudowano je na sklep. Piotr Hnatyszyn  

Lata działalności: 1912–1913 Nazwisko założyciela:  Hugo Notzel „Lichtspiele” – Kronprinzenstr. 136 Pod koniec 1912 roku pojawił się kolejny konkurent J. Poralli. Hugo Nötzel, właściciel kina w Nysie, przystąpił w połowie października tegoż roku do urządzania sali kinowej w znanym nam już Domu Koncertowym Maksa Eisnera. W sali o wymiarach 11 x 23,1 metra ustawił on 336 krzeseł i powiesił ekran o długości 830 centymetrów. Otwarcie kina „Lichtspiele” nastąpiło 14 grudnia 1912 roku. Do cen biletów obowiązujących w dni powszednie (60, 50, 30 i 20 fenigów), doliczano w niedzielę jeszcze 10 fenigów. Kino „Lichtspiele” przetrwało jedynie trzy tygodnie. Już 8 stycznia 1913 roku Max Eisner informował, że z powodu sprzedaży kina, sala jest wolna i zapraszał towarzystwa i organizacje aby z niej korzystały. Piotr Hnatyszyn        

Lata działalności: 1912–1928 Nazwisko założyciela:  Theodor Golla   „Metropol-Theater” w Zaborzu otwarto w 1912 roku. Książka adresowa górnośląskiego handlu, wydana najprawdopodobniej w 1913 roku, jako właściciela bliżej niesprecyzowanego kina w Zaborzu podaje Theodora Gollę. Zapewne to on był pierwszym właścicielem kina „Metropol”, które mieściło się w kamienicy mistrza stolarskiego Franza Mierzwy, wybudowanej w 1910 roku przy Kronprinzenstrasse 97. Właścicielką kina w 1920 roku był mieszkająca w Zaborzu Gertrud Scharf. W 1921 roku można w nim było zobaczyć „jedynie wielkomiejski program pierwszej klasy”, „najnowsze szlagiery”, a z powodu plebiscytu również „całkiem specjalny, obfity program dodatkowy”. Ostatnimi właścicielami kina „Metropol” w jego siedzibie przy ul. Wolności 449 byli (co najmniej od 1924 roku) architekt Max Onderka i jego żona, Gertrud. W drugiej połowie lat 20. XX wieku kino, w którym seanse odbywały się codzienniea na widowni mogło zasiąść na raz 100 widzów, nie spełniało już wymagań policyjnych i na początku 1928 roku Max Onderka postanowił wybudować nowy obiekt na swojej posesji przy Kronprinzenstrasse 427. Kupili ją w grudniu 1926 roku za sumę 14 tys. marek od cieśli górniczego Paula Ranuscha. Teren ten był od strony ulicy zabudowany niewielkim domem jednopiętrowym, kino miało stanąć w głębi. Jako że M. Onderka był z zawodu […]

Lata działalności: 1912–1921 Nazwisko założyciela:  Otto Beinhauer   Pierwsze kino w Mikulczycach powstało w 1912 roku w kamienicy przy Am Dorfgraben 17 (ul. Parkowa). Jego pierwszym, znanym nam z nazwiska właścicielem był w 1913 roku Otto Beinhauer. Kino to, pod nazwą „Moderne Lichtspiele”, działało jeszcze w 1921 roku, a jego właścicielem co najmniej od 1920 roku był Rudolf Appel z Gliwic. Obecnie budynek w którym istniało to kino, już nie istnieje. Piotr Hnatyszyn

Lata działalności: 1910–1911 Nazwisko założyciela:  Benedikt Pilz   Początki kina w Biskupicach sięgają lipca 1910 roku, kiedy to dwaj biskupiczanie, mistrz szklarski Benedikt Pilz i inwalida Franz Wloka postanowili otworzyć kino w domu Paula Jaglistojącym przy Zabrzerstrasse 41 (ul. Bytomska). Ponieważ ze względu na wiele wad, dom ten okazał się mało przydatny, jako kolejne miejsce B. Pilz wybrał dom przy Zabrzerstrasse 22 (ul. Bytomska 75) należący do Petera Burka. Projekt adaptacji pomieszczeń wykonał mistrz murarski Geeorg Wodarz z Bytomia. W niedużej sali przewidziano jedynie 46 miejsc, widzowie mieli siedzieć w ośmiu rzędach.   Pierwsza kontrola kina przeprowadzona we wrześniu 1910 roku przez Ladislausa Kucharskiego, kierownika technicznego kin „Grand Kinematograph”, wykazała szereg nieprawidłowości. Ich usunięcie wykazała kolejna kontrola, przeprowadzona przez L. Kucharskiego w listopadzie. Prawdopodobnie wtedy kino rozpoczęło swą działalność. Już w lutym 1911 roku Benedikt Pilz sprzedał „Welt-Kino” zabrzańskiemu restauratorowi Josefowi Szkrobce. Pół roku później pani Burek poinformowała władze gminy, że w jej domu kino już nie egzystuje. Piotr Hnatyszyn     .

Lata działalności: 1909–1923 Nazwisko założyciela:  Johann Poralla   W 1909 roku J. Poralla powrócił do pomysłu posiadania dwóch kin w Zabrzu. Trzecie z kolei zabrzańskie kino „Grand Kinematograph” urządzono na parterze kamienicy Johanny Leschnitzer przy Kronprinzenstrasse 127 (ul. Wolności 291). Rozpoczęło ono swoją działalność w sobotę, 31 lipca 1909 roku seansem o godzinie 18. W tym czasie program w obu kinach Poralli zmieniano dwa razy w tygodniu. W 1913 roku kino przy Kronprinzenstrasse 127 przeszło w ręce Theodora Golli. Nie był to jego pierwszy kontakt z kinami. Książka adresowa górnośląskiego handlu, która ukazała się najprawdopodobniej w 1913 roku wymienia go jako właściciela kina w Zaborzu, obecnej dzielnicy Zabrza. „Grand Kinematograph” działał na pewno jeszcze w marcu 1914 roku. Ostatnim śladem tej działalności jest ogłoszenie, w którym wystąpiło ono pod skróconą nazwą „Grand-Kino”. Kolejny ślad działalności kinematograficznej T. Golli pochodzi dopiero z 1920 roku. Poszukiwał on wtedy składanych krzeseł kinowych, dynama i silnika dla swojego kina „Piasten-Lichtspiele”, które powstało na miejscu „Grand-Kina”. Z nielicznych zachowanych dokumentów wiemy, że seanse odbywały się w nim przez cały tydzień, widownia liczyła 150 miejsc, a swą działalność zakończyło 8 kwietnia 1923 roku, po czym lokal przebudowany został na sklep.   Piotr Hnatyszyn  

Lata działalności: 1909–1910   Jego miejsce bardzo szybko zajęło następne kino. Tym razem przy Bahnhofstrasse 2 (obecnie na miejscu tego fragmentu ulicy Dworcowej rozciąga się plac Wolności) powstało „Welt-Kino”. Otwarto je w sobotę, 29 maja 1909 roku. Wyposażone było w projektor drezdeńskiej firmy Heinricha Ernemanna, który reklamowano jako aktualnie najlepszy i prawie bezszelestny. Program zmieniano w nim raz w tygodniu, a ceny biletów były takie same, jak w „Kaiser-Kino”, z tym że dodatkowo można było sobie miejsce zarezerwować, co kosztowało 65 fenigów. Pod koniec lipca kino „Welt” zamknięto na kilka dni z powodu wymiany projektora na nowszy, „który pracuje bez migotania, a obrazy są wyraźniejsze”. Po tej przerwie otwarto je 1 sierpnia 1909 roku. Kolejna informacja o kinie „Welt” pochodzi dopiero z początków maja następnego roku. Jego nowy właściciel- W. Bursian informował, że po wykonaniu niezbędnego remontu i nowych dekoracji, ponowne otwarcie „Welt-Kino” nastąpi w czwartek, 5 maja 1910 roku. Inwestycja w kinematografię zakończyła się dla W. Bursiana bankructwem. 22 września 1910 roku zabrzański komornik Möbius zlicytował kino wraz z wyposażeniem, na które składał się aparat projekcyjny „Ernemann” z urządzeniem synchronizującym, składane krzesła i ławki.    

Lata działalności: 1908–1909 „Kaiser-Kino” – Kronprinzenstr. 136 W sobotę, 29 lutego 1908 roku o godzinie 15, w Domu Koncertowym Maksa Eisnera przy Kronprinzenstrasse 136 (ul. Wolności 330), odbył się pierwszy seans filmowy w kinie „Kaiser”. Ceny miejsc były w nim takie same, jak w „Grand Kinematograph”, a dzieci płaciły połowę. Ekran w „Kaiser-Kino” miał powierzchnię 20 m² i z tego powodu reklamowało się ono jako największe przedsięwzięcie tego typu na Górnym Śląsku. Początkowo seanse odbywały się w nim codziennie, w dni powszednie od godziny 16, w niedziele od godziny 15. W lipcu z powodu wymiany maszyn kino zostało zamknięte. Otwarto je ponownie dopiero 18 października, zaś od 22 listopada czynne było jedynie w soboty i niedziele. Kolejna przerwa nastąpiła na początku 1909 roku. Z powodu zabaw karnawałowych organizowanych w sali Domu Koncertowego, „Kaiser-Kino” było zamknięte od 31 stycznia do 26 lutego. Od 27 lutego kino egzystowało jeszcze przez ponad dwa miesiące. Ostatecznie zakończyło swoją działalność w początkach maja 1909 roku. Piotr Hnatyszyn

Lata działalności: 1907 Nazwisko założyciela:  Johann Poralla   W sobotę, 22 grudnia 1907 roku „Grand Kinematograph” otworzył swoje drugie kino w Zabrzu. Urządzono je w kamienicy przy Dorotheenstrasse 31, należącej do Adolfa Pollaka. Jak długo to kino działało, nie wiemy.       W Wigilię Bożego Narodzenia tegoż samego roku ukazało się jeszcze jedno ogłoszenie zachęcające do odwiedzania obu zabrzańskich kin w wolne dni świąteczne. Są to jedyne informacje o kinie w domu A. Pollaka, do których udało nam się dotrzeć. W aktach kamienicy przy ul. 3 Maja 31, po kinie tym nie ma żadnego śladu, a następne numery prasy lokalnej o nim milczą. Być może była to nieudana próba otwarcia w Zabrzu drugiego kina, które zakończyło swą działalność już na początku 1908 roku. Piotr Hnatyszyn  

Lata działalności: 1907   Pierwsze informacje o kinie w Zaborzu pochodzą z 26 listopada 1907 roku. Tego to dnia w gliwickiej gazecie „Der Oberschlesische Wanderer” ukazało się ogłoszenie, w którym informowano, iż od środy, 27 tegoż miesiąca aż do Świąt Bożego Narodzenia, „znany zaborski kinematograf” daje codziennie wieczorem wielkie przedstawienie w dobrze ogrzanej sali, o czym powiadamiał „właściciel”. Ta dobrze ogrzana sala mieściła się w ówczesnym domu związkowym przy Kronprinzenstrasse 78 (ul. Wolności 442). Wybudowała go w 1893 roku zaborska parafia, która nie mogąc utrzymać budynku, sprzedała go w 1909 roku, w gminie Zaborze. Na inne informacje o tym kinie nie udało się dotychczas natrafić. W 1926 roku w tej samej sali zaczęła funkcjonować „Kulturbilderbühne des Oberschlesischen Bilderbühnenbundes”. „Górnośląski Związek Scen Ruchomych Obrazów” z siedzibą w Gliwicach za główny cel statutowy uznawał „…wzbogacenie i uszlachetnienie formy oraz zawartości seansów filmowych, zwłaszcza tych przeznaczonych dla młodzieży szkolnej”. W swoim kinie w Zaborzu filmy wyświetlał raz w tygodniu. Na widowni mieściło się 300 widzów. Po raz ostatni działalność tego kina odnotowana została w „Reichs-Kino-Adressbuch” z 1928 roku. Po 1945 roku budynek przy ul. Wolności 442 był siedzibą Domu Kultury kopalni „Zabrze”. Piotr Hnatyszyn

Lata działalności: 1907–1914 Nazwisko założyciela:  Johann Poralla   W ciągu następnych dziesięciu lat do Zabrza wielokrotnie przyjeżdżały różne wędrowne kinematografy. Chętnych do ich odwiedzania było na tyle dużo, że pomyślano o otwarciu stałego kina. Tak jak i w przypadku kilku pobliskich miejscowości, pierwsze takie kino w Zabrzu powstało dzięki bliżej nieznanej kinematograficznej spółce akcyjnej z Berlina. Jeszcze przed Świętami Bożego Narodzenia 1906 roku otwarła ona swoje pierwsze górnośląskie kino „Grand Kinematograph” w Bytomiu przy Boulevard 28 (obecnie pl. T. Kościuszki). W ciągu następnego kwartału ruszyły cztery kolejne „Grand Kinematography”: w Katowicach przy Grundmannstrasse 11 (ul. 3 Maja), w Królewskiej Hucie przy Meitzenstrasse 4 (ul. Jagiellońska), w Gliwicach przy Wilhelmstrasse 28 (ul. Zwycięstwa) oraz w Zabrzu przy Kaniastrasse 1 (ul. Z. Padlewskiego). To ostatnie kino urządzono na parterze kamienicy wybudowanej w 1906 roku przez mistrza rzeźniczego Johanna Porallę vel Jana Porałę, właściciela dobrze prosperującej wytwórni wędliniarskiej. Aparat projekcyjny i całą instalację elektryczną montowała zabrzańska firma inżyniera Emila Dietricha. Pierwszy seans odbył się w sobotę, 30 marca 1907 roku o godzinie 16. Filmy puszczano codziennie od 16 do 21. Program zmieniany był raz w tygodniu, a ceny biletów uzależnione były od jakości zajmowanego miejsca: I miejsce kosztowało 50 fenigów, II – 30 […]

Lata działalności: 22.12.1912 – do nadal Nazwisko założyciela:  Johann Poralla   Duże zainteresowanie, jakim cieszyły się istniejące kina i wyświetlane w nich filmy, zachęciły Johanna Porallę do wybudowania kina z prawdziwego zdarzenia. Jego projekt powstał we współpracy budowniczego rejencyjnego, architekta Karla Prestinariego z Pforzheim (Badenia-Wirtembergia), architekta Beckera z Zawodzia (obecnie dzielnica Katowic) i artysty malarza Marksa z Katowic. Przewidywał on wybudowanie dwukondygnacyjnego gmachu na parceli położonej przy Kaniastrasse 4, prawie naprzeciwko pierwszego zabrzańskiego kina stałego. Na parterze zaprojektowano salę projekcyjną z 440 miejscami siedzącymi, sklep i kawiarnię. Na półpiętrze umieszczono garderobę i toalety. Na pierwszym piętrze – balkon z 237 miejscami dla widzów oraz dwa mieszkania z dwoma pokojami, kuchnią i łazienką każde. Z kolei całe drugie piętro przeznaczono na ośmiopokojowe mieszkanie z biurem, kuchnią, WC, łazienką i pokojem dla służącej. Projekt przedstawiony został do zaakceptowania policji budowlanej na początku maja 1912 roku, a już siedem miesięcy później kończono wyposażać gotowy obiekt, wybudowany przez firmę budowlaną „C. H. Jerschke G.m.b.H.” z Wrocławia i Katowic. Całość kosztowała około 250 tys. marek. Uroczyste otwarcie kina „Lichtspielhaus” nastąpiło w niedzielę, 22 grudnia 1912 roku. W przerwach między filmami przygrywała orkiestra zabrzańskiej spółki akcyjnej „Donnersmarckhütte” pod dyrekcją kapelmistrza Wilhelma Müllera, zaś wiersze recytował Alfred Otto Dietrich oraz dwaj nie wymienieni z nazwiska recytatorzy – goście. Nowe kino reklamowane było jako największe i najwytworniejsze przedsiębiorstwo tego rodzaju na […]